Cemal Taner CCNA 2025 Eğitim Notları | Bölüm 01

Bilgisayar Nedir?

Bilgisayar, verileri işleyebilen, saklayabilen ve iletebilen elektronik bir cihazdır. Temel olarak girdi (input) alır, bu verileri işler ve çıktı (output) üretir. CCNA eğitimi kapsamında bilgisayar kavramını anlamak önemlidir çünkü bilgisayarlar, ağların temel yapı taşlarıdır.

Bilgisayarın Temel Bileşenleri

1. Donanım (Hardware)
   Fiziksel parçaları ifade eder. Örneğin:
   • İşlemci (CPU)
   • Bellek (RAM)
   • Depolama (HDD, SSD)
   • Ağ kartı (NIC)
   • Çevre birimleri (klavye, ekran, yazıcı)
2. Yazılım (Software)
   Donanımın çalışmasını sağlayan programlardır.
   • İşletim sistemi (Windows, Linux, macOS)
   • Uygulamalar (tarayıcı, ofis programları)
3. Veri (Data)
   Bilgisayarların işlediği bilgilerdir. Metin, ses, video veya sayısal bilgiler olabilir.

CCNA Açısından Bilgisayarın Önemi

• Bilgisayarlar ağlara bağlanarak istemci (client) veya sunucu (server) rolünü üstlenir.
• IP adresleri, MAC adresleri ve ağ protokolleri üzerinden haberleşirler.
• Ağ cihazlarıyla (switch, router) birlikte çalışarak iletişimi mümkün kılarlar.

Host Nedir?

Host, bir bilgisayar ağına bağlı olan ve IP adresine sahip her türlü cihazdır.
Örnek: bilgisayar, telefon, tablet, yazıcı, sunucu.

Yani ağa katılan ve veri alışverişi yapabilen her cihaz bir host’tur.

Client Nedir?

Client (istemci), ağ üzerinde hizmet veya kaynak talep eden cihazdır.
Örnek:

• Web tarayıcı üzerinden siteye bağlanan bilgisayar,
• Dosya indiren bir telefon,
• Yazıcıya çıktı gönderen kullanıcı.

Host – Client İlişkisi

• Her client aslında bir host’tur, ama her host client olmayabilir.
• Client, bir sunucudan (server) hizmet talep eder.
• Örneğin:
  • Sen bilgisayarında tarayıcıdan bir siteye girdiğinde → bilgisayarın client, web sunucusu ise server olur.
  • İki bilgisayar arasında dosya paylaşımı yapılırsa → ikisi de host olarak kabul edilir.

Bir Host Hem Client Hem Server Olabilir mi?

Evet. Bir host (ağa bağlı cihaz) aynı anda hem client hem de server rolünde çalışabilir. Bunun nedeni, rolün donanım değil, yapılan işleme göre belirlenmesidir.

Örnek 1: Web Sitesi Ziyareti

• Senin bilgisayarın → Client (web sayfası ister)
• Web sunucusu → Server (sayfayı gönderir)

Bu sırada senin bilgisayarın bir client host olarak çalışır.

Örnek 2: Dosya Paylaşımı

• Sen bilgisayarından arkadaşına bir dosya gönderirsen → senin bilgisayarın Server rolüne geçer.
• Arkadaşının bilgisayarı → Client olur.

Yani aynı host, başka bir senaryoda server host olabilir.

Örnek 3: Günlük Hayattan

Bir laptop:

• Client → İnternetten film izlerken
• Server → Ev ağında dosya paylaşıp telefonuna gönderirken

End Device (Uç Cihaz) ve ED Nedir?

End device (uç cihaz), bir ağın en uç noktasında bulunan ve doğrudan kullanıcıya hizmet veren cihazlara verilen isimdir. Ağda veri gönderen, alan veya işleyen her cihaz bir end device olabilir.

ED ise “End Device” teriminin kısaltmasıdır ve CCNA eğitimlerinde sıkça kullanılır.

End Device Örnekleri

• Bilgisayarlar
• Akıllı telefonlar
• Tabletler
• Yazıcılar
• IP kameralar
• Sunucular

End device’lar genellikle bir ağın son noktasında yer alır ve kullanıcıların doğrudan etkileşimde bulunduğu cihazlardır. Switch, router gibi ağ cihazları ise genellikle end device değildir; bunlar ağı yöneten ve ileten cihazlardır.

Not:

Bir cihaz hem end device hem de host olabilir. Örneğin, bir bilgisayar hem host hem de end device’dır.

Peer-to-peer (eşler arası, P2P) ağlarda, ağdaki cihazlar hem client hem de server rolünü üstlenebilir. Yani her cihaz, hem veri talep edebilir hem de veri sunabilir.

Peer-to-Peer (P2P) Ağlar

Peer-to-Peer Ağın Özellikleri

• Merkezi bir sunucuya ihtiyaç yoktur.
• Her cihaz (host), diğer cihazlarla doğrudan iletişim kurabilir.
• Dosya paylaşım programları (ör: BitTorrent), ev ağında iki bilgisayar arasında dosya aktarımı gibi senaryolarda kullanılır.

Peer-to-Peer ile Client-Server Farkı

• Client-Server modelde, istemciler (client) sadece talep eder, sunucular (server) ise hizmet sunar.
• P2P modelde ise, her cihaz hem istemci hem sunucu olabilir. Herkes birbirine dosya gönderebilir ve alabilir.

Örnek:

Evde iki bilgisayar arasında dosya paylaşımı yapıldığında, her iki bilgisayar da hem veri gönderebilir hem de alabilir. Bu, peer-to-peer ağın tipik bir örneğidir.

Ağ (Network) Türleri

Farklı büyüklükte ve kapsamda ağlar vardır. CCNA’da en sık karşılaşılan ağ tipleri şunlardır:

1. Small Home Network (Küçük Ev Ağı)

• Genellikle bir evde, birkaç cihazın (bilgisayar, telefon, tablet, yazıcı) birbirine bağlandığı basit ağlardır.
• Modem veya router ile internete çıkılır.

2. SOHO (Small Office/Home Office) Network

• Küçük işletmeler veya ev-ofisler için tasarlanmış ağlardır.
• Birkaç bilgisayar, yazıcı, IP telefon, kamera gibi cihazlar bulunur.
• Genellikle daha fazla güvenlik ve yönetim özellikleri vardır.

3. Medium to Large Network (Orta ve Büyük Ağlar)

• Okullar, hastaneler, şirketler gibi daha büyük organizasyonlarda kullanılır.
• Yüzlerce veya binlerce cihaz, birden fazla switch ve router ile birbirine bağlanır.
• Gelişmiş güvenlik, yönetim ve yedekleme sistemleri bulunur.

4. Worldwide Network (Dünya Çapında Ağlar)

• İnternet gibi, milyonlarca cihazı ve farklı ülkeleri birbirine bağlayan devasa ağlardır.
• Farklı servis sağlayıcılar, protokoller ve altyapılar kullanılır.

Her ağ tipi, büyüklüğüne ve ihtiyacına göre farklı donanım ve yönetim gerektirir.

Intranet ve Extranet Nedir?

Intranet

Intranet, bir kurum veya organizasyonun kendi içinde kullandığı, dışarıya kapalı özel ağdır. Sadece kurum çalışanları erişebilir. Örneğin bir şirketin dosya sunucuları, dahili web siteleri ve e-posta sistemi intranet üzerinde çalışır.

Extranet

Extranet, bir kurumun belirli dış kullanıcılarla (iş ortakları, tedarikçiler, müşteriler) güvenli şekilde bilgi paylaşmasını sağlayan özel ağdır. İntranete göre daha kontrollü erişim sunar. Örneğin bir şirketin bayilerine özel portalı veya tedarikçi erişim sistemi extranet olabilir.

Bilgi Güvenliğinde CIA Üçlüsü

CIA, bilgi güvenliğinde üç temel ilkeyi ifade eder:

1. Confidentiality (Gizlilik)

Bilginin yetkisiz kişiler tarafından erişilmemesini sağlar. Sadece yetkili kullanıcılar verilere ulaşabilir. Örnek: Şifreleme, erişim kontrolü.

2. Integrity (Bütünlük)

Bilginin doğruluğu ve değişmezliğini korur. Veri, yetkisiz şekilde değiştirilmemeli veya bozulmamalıdır. Örnek: Hash algoritmaları, dijital imza.

3. Availability (Erişilebilirlik)

Bilginin ihtiyaç duyulduğunda erişilebilir olmasını sağlar. Sistemler ve veriler, kesintisiz ve güvenli şekilde kullanılabilir olmalıdır. Örnek: Yedekleme, sunucu sürekliliği.

Bu üç ilke, ağ ve bilgi güvenliğinin temelini oluşturur.

Kaynaklar

Cemal Taner